Przymus przynależności
Konstytucja szczegóÅ‚owo rozdziela samorzÄ…dy zawodowe na samorzÄ…dy zrzeszajÄ…ce osoby wykonujÄ…ce zawody zaufania publicznego i na samorzÄ…dy zrzeszajÄ…ce osoby wykonujÄ…ce innego rodzaju zawody nie bÄ™dÄ…ce zawodami zaufania publicznego. Na te pierwsze samorzÄ…dy, ustawa zasadnicza nakÅ‚ada obowiÄ…zek sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu przez czÅ‚onków samorzÄ…du. w granicach i dla ochrony interesu publicznego.
Pozostałe samorządy, już takim obowiązkiem "sprawowania pieczy" nie są obarczane.
TrybunaÅ‚ Konstytucyjny: „W Å›wietle przepisów art. 17 Konstytucji, w Rzeczpospolitej Polskiej funkcjonować mogÄ… „samorzÄ…dy zawodowe, reprezentujÄ…ce osoby wykonujÄ…ce zawody zaufania publicznego” (ust.1) oraz „inne rodzaje samorzÄ…du” (ust. 2). Te „inne rodzaje samorzÄ…du” z ust. 2 obejmujÄ… również, a contario, „samorzÄ…dy zawodowe osób nie wykonujÄ…cych zawodów zaufania publicznego. Należy podkreÅ›lić, że reżim prawny obu rodzajów samorzÄ…du z art. 17 konstytucji nie jest identyczny. W szczególnoÅ›ci dla samorzÄ…dów zawodowych z ust. 1 konstytucja okreÅ›liÅ‚a gÅ‚ówny cel ich funkcjonowania, jakim jest „sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony”.PociÄ…ga to za sobÄ… przymusowość przynależnoÅ›ci do samorzÄ…du wszystkich osób, które uważa siÄ™ za wykonujÄ…ce tego rodzaju zawody.”(3)
Kryterium zaufania publicznego
DecydujÄ…cÄ… cechÄ… zawodowÄ…, która predysponuje okreÅ›lony zawód do ubiegania siÄ™ o powstanie prawa do utworzenia korporacji zawodowej jest speÅ‚nienie kryteriów zaufania publicznego, tj: przede wszystkim kierowanie siÄ™ w dziaÅ‚alnoÅ›ci zawodowej interesem osób zlecajÄ…cych usÅ‚ugi, które obdarzajÄ… zleceniobiorców zaufaniem. Z tego zaufania wynika, że zlecajÄ…cy usÅ‚ugÄ™ majÄ… przekonanie, że zwracajÄ…c siÄ™ do zleceniobiorcy, sÄ… przekonani o jego odpowiednim profesjonalizmie, przestrzeganiu podstawowych norm deontologicznych (moralny) i odpowiedniej praktyce zawodowej w dziedzinie dotyczÄ…cej zlecenia.
Jak do tej pory, brak jest formalnej definicji „zawodu zaufania publicznego” ale jest ona szczegóÅ‚owo opisana w literaturze. Również i w pracach legislacyjnych rzÄ…dów "zawód zaufania publicznego" byÅ‚ przedmiotem prób kodyfikacji. I tak w projekcie ustawy z 2001 r., "o sprawowaniu przez samorzÄ…dy zawodowe pieczy nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego i o nadzorze nad dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… samorzÄ…dów zawodowych oraz o zmianie niektórych ustaw" skonkretyzowano, że za zawód zaufania publicznego należy rozumieć:
„zawód wykonywany przez osoby, którym powierza siÄ™ zadania o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadaÅ„ publicznych, troski o realizacjÄ™ interesu publicznego lub gwarancji wolnoÅ›ci i praw, a który w szczególnoÅ›ci:
1) polega na świadczeniu usług polegających na obsłudze ważnych potrzeb osobistych lub gospodarczych;
2) ze wzglÄ™du na wystÄ™powanie szczególnej wiÄ™zi zaufania miÄ™dzy osobÄ… Å›wiadczÄ…cÄ… usÅ‚ugi w ramach wykonywania zawodu a usÅ‚ugobiorcÄ…, może wiÄ…zać siÄ™ z dostÄ™pem do informacji dotyczÄ…cych sfery prywatnoÅ›ci osoby fizycznej lub tajemnicy przedsiÄ™biorcy;
3) zorganizowany jest w sposób uzasadniajÄ…cy przekonanie spoÅ‚eczne o wÅ‚aÅ›ciwym dla interesów indywidualnych wykorzystywaniu wiÄ™zi zaufania oraz informacji, o których mowa w pkt 2, przez osoby wykonujÄ…ce ten zawód, w zwiÄ…zku z czym informacje uzyskane przez wykonujÄ…cego zawód przy wykonywaniu czynnoÅ›ci zawodowych dotyczÄ…ce sfery prywatnoÅ›ci lub tajemnicy przedsiÄ™biorstwa korzystajÄ…cych z usÅ‚ug wykonujÄ…cego zawód stanowiÄ…, w zakresie wynikajÄ…cych z przepisów wÅ‚aÅ›ciwych dla danego zawodu zaufania publicznego, tajemnicÄ™ zawodowÄ… podlegajÄ…cÄ… ujawnieniu jedynie w przypadkach okreÅ›lonych w przepisach ustawowych;
4) może być wykonywany przez osoby dopuszczone do jego wykonywania po sprawdzeniu, na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego zawodu zaufania publicznego, wiedzy i umiejętności niezbędnych do wykonywania tego zawodu;
5) jest wykonywany, w ramach form określonych w przepisach właściwych dla danego zawodu zaufania publicznego, bez stosowania zasady kierownictwa, określonej w przepisach prawa pracy;
6) wymaga to należytego wykonywania okreÅ›lenia odpowiednio sformalizowanych zasad etycznych jego wykonywania (deontologia zawodowa) i zÅ‚ożenia Å›lubowania okreÅ›lonego w przepisach wÅ‚aÅ›ciwych dla danego zawodu zaufania publicznego.]” (2)
Czy w takim razie zawód geodety jest zawodem, który charakteryzuje siÄ™ wymienionymi atrybutami? Odpowiedź jest prosta i oczywista, bowiem trudno sobie wyobrazić, aby geodeta podejmujÄ…cy siÄ™ wykonania okreÅ›lonego zlecenia, nie miaÅ‚ stosownych uprawnieÅ„ (4) do obsÅ‚ugi ważnych potrzeb osobistych lub gospodarczych (1) majÄ…cych charakter prywatnych spraw Zleceniodawcy albo tajemnicy przedsiÄ™biorcy (2) co stanowi tajemnicÄ™ zawodowa geodety (3), przy wykonywaniu zlecenia nie jest podporzÄ…dkowany kierownictwu w rozumieniu przepisów prawa pracy (5) a jedynie zasadom deontologii zawodowej (6)oraz zawodowym standardom technicznym i powszechnie obowiÄ…zujÄ…cym przepisom.
SamorzÄ…dy zawodowe w Polsce
W chwili obecnej w Polsce zawody zaufania publicznego posiadajÄ…ce swoje samorzÄ…dy zawodowe, to blisko 20 profesji. Najbliższe geodezji, to architektura, budownictwo, zawody prawnicze. Wszystkie one, już blisko od 10 lat, posiadajÄ… swoje SamorzÄ…dy Zawodowe. Z zawodów, które w najbliższy czasie bÄ™dÄ… siÄ™ ubiegać lub już siÄ™ ubiegajÄ… o powoÅ‚anie samorzÄ…dów, to pracownik socjalny, zarzÄ…dca nieruchomoÅ›ci i rzeczoznawca majÄ…tkowy.
SamorzÄ…d Zawodowy Inżynierów Budownictwa obejmuje przeszÅ‚o 130 tys. czÅ‚onków. W tym roku może dojść okoÅ‚o 3 tys. uprawnionych. WÅ‚aÅ›nie teraz (25 listopada) równoczeÅ›nie we wszystkich okrÄ™gowych Izbach w Kraju rozpoczęły siÄ™ o godz. 10:00 egzaminy na uprawnienia budowlane. OkrÄ™gowe komisje kwalifikacyjne zakwalifikowaÅ‚y do nich 2890 osób.
Czy ten stan rzeczy nie obala wszelkie mity o niedostÄ™pnoÅ›ci do uprawnieÅ„? Gdzie mit o hermetycznoÅ›ci korporacyjnej SamorzÄ…dów Zawodowych? Inżynierowi budowlani, architekci to chyba najbliższe naszemu zawodowi grupa. Dlaczego wiÄ™c nie mielibyÅ›my wzorować siÄ™ na ich dokonaniach? Poczytajmy ich ustawy o samorzÄ…dzie, rozpoznajmy ich struktury samorzÄ…dowe, i wreszcie zaproponujmy Å›rodowisku jakieÅ› gotowe projekty rozwiÄ…zaÅ„ prawnych. Kopiowanie dobrych wzorców to nie grzech.
Leszek Piszczek
Bibliografia:
1 (Dz.U. 1997, Nr 78 poz.483; Dz.U. 2001. Nr 28, poz. 319; Dz.U.2006, Nr 200, poz. 1471; Dz.U.2009, Nr 114 poz.946) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
2 Ministerstwie Pracy - projekt ustawy z dnia 27 wrzeÅ›nia 2002 r. o sprawowaniu przez samorzÄ…dy zawodowe pieczy nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego oraz o nadzorze nad dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… samorzÄ…du zawodowego.
3 (Dz.U. 2001 Nr 54 poz. 573) Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2001 r., Sygn. K. 37/00.
4 B. Grzechnik – referat na KonferencjÄ™ GIG 2003 r. „SamorzÄ…d zawodowy w geodezji - czy potrzebny?”